W obowiązujących od 1 stycznia 2026 r. zasadach ortografii (§ 4.5 dotyczący pisowni cząstek -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście) Rada Języka Polskiego jednoznacznie rozstrzyga kwestię pisowni połączeń typu jeśli/jeżeli + by.
Zgodnie z punktem 4.5.2c Zasad pisowni i interpunkcji polskiej cząstki -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście pisze się rozłącznie po spójnikach.
Wyjątek stanowią tylko formy mające status oddzielnego wyrazu, np. ażeby, byleby, chociażby, choćby, czyżby, gdyby, żeby, jakby, choćby (por. § 4.5.1c). Spójniki jeśli/jeżeli z cząstką -by nie mają takiego statusu.
Dlatego od 2026 r. poprawna jest wyłącznie pisownia rozdzielna: jeśli by; jeżeli by. Zapis jeśliby – choć dotąd notowany przez niektóre słowniki – nie będzie już rekomendowany w świetle nowych zasad.
Zgodnie z nową normą powinniśmy napisać: „Australia jest kontynentem najmniejszym i, jeśli by pominąć Antarktydę, najsłabiej zaludnionym.”
Zachęcam do zapoznania się z Zasadami pisowni i interpunkcji polskiej, które stanowią załącznik do Komunikatu Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN z dnia 10 maja 2024 roku (https://rjp.pan.pl/app/uploads/2025/11/2-zalacznik-do-komunikatu-11-25-wersja-jednolita.pdf).
Pozdrawiam serdecznie
Elwira Olejniczak
